Ik voel me niet veilig! Wist je dat veiligheid een bijzonder en veel voorkomend onderwerp is in de dynamiek van teams?  Als mensen zich niet veilig voelen in een team gaat dit ten koste van de samenwerking en het leveren van kwaliteit van zorg. Het onveilige gevoel zorgt voor belemmering van de samenwerking. Mensen komen op gevoelsbasis tegenover elkaar te staan. Hierdoor wordt afspraken maken, eenduidig handelen of onderling communiceren lastig. Als professional in de zorg en als trainer heeft dit onderwerp me altijd nieuwsgierig gemaakt. Wat houdt die veiligheid nu in en wat heb je dan nodig om het veiliger te maken? Ik vertel je meer over unieke veiligheid.  

Binnen een team werk je samen als professionals, maar de personen achter de professionals maken de veiligheid. Onze beleving van interacties, dat wat gedrag van de ander oproept aan gevoel. De interpretatie van wat de ander bedoelt, horen we wat iemand zegt of interpreteren we een combinatie van de houding, toon en woorden? Afspraken die niet worden nageleefd of onduidelijk zijn en dus niet concreet uitvoerbaar zijn. Deze onderwerpen vormen hierin vaak de voeding voor de beleving van een onveilige sfeer of onveilige interacties. Als mens, trainer en coach ben ik me wat meer gaan toeleggen op dit fenomeen.  

Twee elementen spelen een belangrijke rol bij veiligheid. Als eerste is veiligheid uniek en persoonsafhankelijk, ten tweede wordt het gevormd door het niet concreet kunnen verwoorden van verwachtingen. Herkenbare uitspraken, ook bij mezelf, worden bijvoorbeeld gevormd door: ‘’Als ik mezelf kan zijn of als mensen eerlijk zijn.’’ Dit schreeuwt natuurlijk al om verduidelijking. Wanneer ben jij jezelf? Is dat gewenst als professional en hoe ziet dat er dan uit? Het tweede voorbeeld is nog onnozeler als je er goed naar kijkt. Je wenst dat mensen eerlijk zijn, kun je dan de werkvloer betreden en verwachten dat je collega eerlijk is? Volg me even in deze beredenering. Dus de uitspraak: ‘’Wat dacht jij vanmorgen toen je voor de spiegel stond? Goed idee deze kledingkeuze, komt mijn lichaam zo lekker in uit?’’ Natuurlijk is dat de eerlijkheid die niet gewenst of gevraagd wordt. 

Om veiligheid bespreekbaar te maken, de unieke veiligheid die jij nodig hebt, dien je eerst te vertellen aan welke verwachtingen de ander moet voldoen. Om hieraan te voldoen, zul je concreet gedrag of handelingen moeten benoemen of kan je het overdragen aan de ander. Open communicatie is lastig om je aan te houden. Luisteren en teruggeven in eigen woorden of samenvatten dat je een ander hebt gehoord, is al realistischer en meer uitvoerbaar.  

Iedereen wordt gezien in iets wat ze nodig hebben en iedereen doet iets om te voorzien voor de ander. Dan kun je samen werken naar veiligheid. 

Als trainer en coach ga ik vaak aan de slag om dit in de praktijk vorm te geven. Hierin is het belangrijk om van ieder teamlid 1 concrete handeling of gedrag vast te stellen en deze bij elkaar neer te zetten. Hierdoor krijg je een concreet overzicht van wat de individuele medewerker belangrijk vindt als het gaat om veiligheid en wat hij of zij daarin nodig heeft.  Ook voorziet dit direct in een basiscultuur waarbij de belangen van ieder teamlid worden vertegenwoordigd. Deze concrete basiscultuur wordt vervolgens omgezet naar afspraken, die voor iedereen gelden. Hiermee verkrijg je commitment uit het team.  Als iedereen zich aan deze concrete afspraken houdt, wordt het voor iedereen in het team een stapje veiliger. Iedereen wordt gezien in iets wat ze nodig hebben en iedereen doet iets om te voorzien voor de ander. Dan kun je samen werken naar veiligheid. 

Veiligheid vormt hierin een methodisch proces wat jaarlijks als onderwerp terug dient te komen. Situaties veranderen waardoor de beleving van mensen in de situatie ook verandert. Aandacht binnen teams laten uitgaan naar wederzijds vertrouwen (veiligheid), inzicht in kwaliteiten en emoties, professionele communicatie en methodisch werken (concrete afspraken en verwachtingen) zorgt voor groei van een team. 

Bjorn Canfijn is werkzaam bij Careflex Zorggroep als opleidingsmanager en voor de afdeling kwaliteit. De afgelopen jaren heeft Bjorn zich gericht op het gedrag van mensen en de interacties tussen mensen specifiek. Kijken naar gedrag vanuit diverse invalshoeken, vormt hierin de basis om mensen te kunnen helpen. Bjorn komt graag in verbinding met mensen door te bloggen over het werkveld.